43. نگاهی به سیره‏ ی حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها

 

 آغاز زندگی؛ پایان بندگی

رضایت و خشنودی خداوند آخرین مقامی است که هر سالکی پس از مجاهدت‏ها و سختی‏ها، پشت سر می‏گذارد. کوشش اولیای خداوند همواره بر این است که مبادا کاری را مرتکب شوند که خداوند از آن خشنود نباشد.

حضرت امیر المؤمنین علیه‏السلام فرمود: «هیچ گاه فاطمه از من نرنجید و او نیز هرگز مرا نرنجاند... در هیچ امری قدمی بر خلاف میل باطنی من برنداشت».

یک بار که فاطمه سلام‌الله‌علیها متوجه شد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از گردنبند و دستبند و پرده‏ی نصب شده در جلوی درب خانه‏اش ناراحت شده، فوراً آن را نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرستاد تا در راه خدا صرف کند. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نیز سه مرتبه فرمود: «فعلت، فداها ابوها؛ آنچه می‏خواستم انجام داد، پدرش به فدای او باد».

فاطمه سلام‌الله‌علیها زمانی که برای درخواست کنیز و کمک کار نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم رفت، تسبیحات را آموخت و به جای دنیا، توشه‏ی آخرت نصیبش شد. او از برآورده نشدن نیازش ناراحت نشد، بلکه فرمود: «از خدا و رسول خدا خشنودم».

بزرگان و اولیای دین همواره می‏کوشند امامشان از آنها راضی باشد. امام باقر علیه‏السلام نیز به جابر همین نکته را فرمود که:

 من از درمان و درد و وصل و هجران

 پسندم آنچه را جانان پسندد

 

 مقام شکر

 روزی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فاطمه سلام‌الله‌علیها را دید که لباسی از پشم پوشیده و با دستان خود آسیا می‏کرد و فرزندش را شیر می‏داد. اشک از چشمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم جاری شد و فرمود: «دخترم، به سختی دنیا به خاطر شیرینی آخرت، شتاب کن». فاطمه سلام‌الله‌علیها عرض کرد: «الحمد للّه علی نعمائه و الشکر للّه علی آلائه؛ حمد و سپاس خدای را برای نعمت‏هایش و شکر خدای را در برابر عطایا و مواهبش».

برخی از انسان‏ها غافلانه دائماً از خدا طلب می‏کنند و هیچ نمی‏اندیشند که اگر نعمت‏ها و داشته‏های خود را شمارش کنند، نمی‏توانند. همان که قرآن شریف فرمود: «و ان تعدّوا نعمة اللّه لاتحصوها؛ اگر نعمت‏های خدا را شماره کنید، آن را نمی‏توانید بشمارید».

نقل می‏کنند خواجه‏ای غلامش را میوه داد. غلام میوه را گرفت و با رغبت تمام مشغول خوردن شد. خواجه وقتی اشتهای غلام را دید، با خود گفت: با این رغبتی که غلام دارد، باید میوه‏ی شیرینی باشد. کاش نیمی از آن را می‏خوردم.

 پس به غلام گفت: نیمی از این میوه را بده تا ببینم چگونه است؟ وقتی خواجه قدری از آن را خورد، آن را بسیار تلخ یافت و روی در هم کشید و به غلامش گفت: چنین میوه‏ای را چگونه خوش می‏خوری؟ غلام گفت: «چون میوه‏ی شیرین از تو زیاد گرفته و خورده‏ام، حال چگونه به خاطر این میوه‏ی تلخ، روی در هم کشم و باز پس دهم که شرط جوانمردی و بندگی نیست. صبر بر این تلخی اندک، سپاسِ شیرینی‏های بسیاری است که از تو دیده‏ام و خواهم دید».

 

 رفتار با مردم

اگر رضایت الهی به عنوان معیار اعمال فرد قرار گیرد، به هر آنچه حضرتش بخواهد دست می‏زند، نه آنچه خود می‏خواهد و می‏پسندد. از همین رو از مشکلات و سختی‏های راه هراس ندارد و بلکه بدان راضی است. خداوند، مخلوقات خویش را دوست می‏دارد از همین رو برای هر یک حقی قرار داده است که باید پاس داشته شود و ظلم و ستم به آنها را نمی‏پسندد.

رفتار درست با مردم و رفع مشکلات جسمی، روحی، اخلاقی و دینی آنان از جمله کارهای نیک و پسندیده است. ایثار فاطمه سلام‌الله‌علیها در شب عروسی و نیز جریان نزول آیات آغازین سوره‏ی «انسان»، نشأت گرفته از همین روح مردم داری است.

آن حضرت همچنین راضی به اذیت خدمتکار خود نیست و وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فضّه را به او معرفی می‏کند، فاطمه می‏گوید: «کار خانه را تقسیم می‏کنیم، یک روز من کار می‏کنم و یک روز او».

آن حضرت حتی حقوق همسایگان را فراموش نمی‏کرد و زیباترین شیوه‏ی رفتار با همسایگان در رفتارش تجلی داشت. او حتی در دعاهای خود، حاجت همسایگان را بر نیاز خود مقدم می‏داشت و به فرزندش حسن علیه‏السلام فرمود: «اول برای دیگران، پس از آن برای خود».

او برای زنان بهترین کمال و زینت را می‏خواست و توصیه می‏کرد: «خیر للنساء أن لایرین الرّجال و لا یراهنّ الرّجال؛ بهترین چیز برای زن این است که بیگانگان او را نبینند و او نیز آنان را نبیند».

 

 انس با قرآن

 انس فاطمه‏ی زهرا سلام‌الله‌علیها با قرآن، زبانزد خاص و عام است. سلمان فارسی می‏گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مرا برای کاری به خانه‏ی فاطمه سلام‏الله‏علیها فرستاد. داخل خانه‏ی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها شدم، دیدم در همان حالی که مشغول کار خود بود و جوها را آسیاب می‏کرد، قرآن نیز می‏خواند.

 

 شوق بندگی

 عبادت حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها یک عبادت نمونه است.

حسن بصری که یکی از عبّاد و زهّاد دنیای اسلام است، درباره‏ی فاطمه‏ی زهرا سلام‌الله‌علیها می‏گوید: به قدری دختر پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم عبادت کرد و در محراب عبادت ایستاد که «تَوَرّمَت قَدَماها» پاهای آن بزرگوار از ایستادن در محراب عبادت ورم کرد.

در روایتی آمده است که حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها در حال نماز، از شدّت ترس، نفسش به شماره می‏افتاد.

امام حسن مجتبی علیه‏السلام در خصوص عبادت آن حضرت می‏فرمود: «آنقدر به عبادت می‏ایستاد که پاهایش ورم می‏کرد.»

 

انسان کامل

حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها در خانه‏ی علی علیه‏السلام بچه‌داری می‏کرد، از چاه آب می‏کشید، گندم و جو آسیاب می‏کرد، غذا درست می‏کرد و کارهای دیگری که به تنهایی انجام می‏داد، با این حال عبادت و شب‏زنده‏داری در محراب مخصوص خودش و راز و نیاز و دعا برای مؤمنین و پیروزی اسلام و سرفرازی مسلمین را هم فراموش نمی‏کرد.

سرور زنان عالم با آنکه در منزل خسته و رنجور می‏شد، ولی وقتی که علی علیه‏السلام به خانه می‏آید، آنچنان چهره‏ی بشّاش و شادابی دارند که وقتی امیرالمؤمنین علیه‏السلام چشم مبارکش به جمال زهرا سلام‌الله‌علیها می‏افتاد، همه‏ی خستگی و ناملایمات و رنج‏های او برطرف می‏شد. گویی علی علیه‏السلام هیچ ناراحتی نداشته است.

 

دخترم! تو بابا بگو!

برخورد فاطمه سلام‌الله‌علیها با پدر برخوردی مؤدبانه و بسیار متواضعانه بود، به گونه‏ای که فاطمه سلام‌الله‌علیها بیش از همه در تکریم و تعظیم مقام رسالت سعی نمود و کمال ادب و وقار در او مشهود بود. گرچه رابطه این دختر و پدر بسیار عاطفی و صمیمی بود، اما این هرگز مانع احترام نسبت به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نمی‏شد.

فاطمه سلام‌الله‌علیها خود فرمود: «وقتی آیه‏ی 63 سوره‏ی نور نازل شد، دیگر شرم کردم به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بگویم بابا و او را پیامبر خدا صدا زدم. حضرت از من روی برگرداند. چند بار به همین ترتیب صدا کردم، ولی او جواب نداد. سپس پدرم فرمود: فاطمه جان! این آیه درباره‏ی تو و خاندانت نازل نشده، در رابطه با جفاکاران خودخواه فرود آمده است. فاطمه! تو از منی و من از تو هستم. تو بگو بابا، زیرا این سخن دل را زنده و خدا را خشنود می‏سازد».

درباره‏ی احترام فاطمه سلام‌الله‌علیها به پدر همین بس که فاطمه سلام‌الله‌علیها روزی مشغول نماز مستحبی بود، همین که صدای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را شنید، نماز را رها کرد و به سوی آن حضرت آمد و سلام کرد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم جواب او را داد و دستی بر سر او کشید و پس از آنکه حال او را پرسید، اینگونه او را دعا کرد: «خدا تو را مورد رحمت و غفران قرار دهد».

 

در عرصه‏ ی تعلیم و تربیت

بارها در تاریخ خوانده‏ایم که گاه فاطمه سلام‌الله‌علیها شکم فرزندان خود را به قیمت گرسنگی خود سیر می‏کرد.

زمانی که مسلمانان به علت کمبود آب، سخت در مضیقه بودند، فاطمه سلام‌الله‌علیها حسن و حسین‏ علیهم‏السلام را نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برد و عرضه داشت: «یا رسول الله! فرزندان من خردسالند و تحمل تشنگی در توان آنها نیست». پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم که نگرانی دخترش را به‏جا و به‏موقع دید، زبان مبارکش را در دهان آن دو کودک خردسال گذاشت و با تر کردن دهان آنها، حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را از نگرانی درآورد و آن دو طفل کوچک را نیز از تشنگی مفرط نجات داد.

عطوفت و مهر مادری در حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها به قدری بود که در لحظات پایانی عمر خود، سخت نگران حال فرزندانش بود. شاید بیشترین نگرانی آن حضرت برای محرومیت آنها از مادر بود. زیرا او می‏دانست که پس از شهادتش، هیچ کس نمی‏تواند مهر و محبت مادری را نسبت به آنها داشته باشد.